Cùng Xoilac điểm qua một số kiến thức mới về bóng đá như hiệp phụ là một phần không thể thiếu trong các trận đấu bóng đá và nhiều môn thể thao khác, mang đến sự kịch tính cùng những cảm xúc vỡ òa cho người hâm mộ. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về các quy định, thời điểm áp dụng hiệp phụ. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan và chi tiết nhất về nó, từ định nghĩa, luật lệ cho đến những ảnh hưởng của nó tới cục diện cuộc chiến.
Hiệp phụ là gì?
Trong bóng đá, hiệp phụ (extra time) là khoảng thời gian chơi thêm sau khi 90 phút của hai hiệp chính kết thúc mà không phân định được thắng thua. Đây là một phương thức phổ biến để tìm ra đội chiến thắng trong các trận đấu có tính chất loại trực tiếp. Thời gian của hiệp phụ thường được chia thành hai hiệp nhỏ, mỗi hiệp kéo dài 15 phút. Giữa hai hiệp phụ sẽ có một khoảng nghỉ ngắn để các cầu thủ có thời gian phục hồi thể lực và thay đổi chiến thuật.
Không chỉ riêng bóng đá, hiệp phụ còn được áp dụng trong nhiều môn thể thao đồng đội khác khi kết quả hòa sau thời gian thi đấu chính thức. Mục đích chính của việc này là để xác định người chiến thắng một cách công bằng dựa trên chuyên môn, thay vì phải dùng đến các phương pháp may rủi như sút luân lưu. Sự ra đời của hiệp phụ đã làm tăng thêm tính hấp dẫn và kịch tính cho các cuộc đối đầu, buộc các đội phải nỗ lực đến những giây phút cuối cùng.
Hiệp phụ là thời gian chơi thêm sau 90 phút thi đấu chưa phân thắng bại
Khi nào thì áp dụng hiệp phụ?
Hiệp phụ không phải lúc nào cũng được áp dụng sau một trận đấu có tỷ số hòa. Việc có chơi hay không phụ thuộc vào tính chất và quy định của từng giải cụ thể. Thông thường, hiệp phụ chỉ xuất hiện trong các cuộc chiến mang tính chất quyết định, nơi bắt buộc phải tìm ra một đội đi tiếp hoặc một nhà vô địch.
Các trận đấu loại trực tiếp
Đây là trường hợp phổ biến nhất mà hiệp phụ được sử dụng. Trong các vòng đấu knock-out của những giải lớn như World Cup, Euro, Champions League hay các cúp quốc gia, nếu hai đội hòa nhau sau 90 phút chính thức, họ sẽ phải bước vào hai hiệp phụ. Thể thức này đảm bảo rằng sẽ có một đội giành chiến thắng để đi tiếp vào vòng sau, duy trì tính liên tục và hấp dẫn của giải. Các trận từ vòng 1/8, tứ kết, bán kết cho đến chung kết đều có thể áp dụng luật này.
Trận chung kết
Trận chung kết của một giải là trận đấu quan trọng nhất, nơi xác định nhà vô địch. Do đó, việc tìm ra đội chiến thắng là điều bắt buộc. Hầu hết các trận chung kết trên thế giới, từ cấp câu lạc bộ đến đội tuyển quốc gia, đều áp dụng luật chơi hiệp phụ nếu tỷ số hòa sau hai hiệp chính. Điều này mang lại cơ hội cho cả hai đội thể hiện bản lĩnh và quyết tâm trong một khoảng thời gian thi đấu kéo dài, trước khi phải đối mặt với loạt sút luân lưu đầy may rủi.
Hiệp phụ thường xuất hiện trong các trận chung kết
Các trận play-off thăng hạng hoặc trụ hạng
Trong các giải vô địch quốc gia, các trận play-off để giành quyền thăng hạng hoặc xác định đội phải xuống hạng cũng thường xuyên áp dụng hiệp phụ. Những cuộc chiến này có ý nghĩa sống còn đối với các câu lạc bộ, và kết quả thắng thua sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai của họ. Vì vậy, việc chơi thêm hiệp phụ là cần thiết để đảm bảo tính công bằng, tìm ra đội xứng đáng hơn.
Các trường hợp không áp dụng hiệp phụ
Không phải tất cả các trận đấu có tỷ số hòa đều dẫn đến hiệp phụ. Dưới đây là một số trường hợp ngoại lệ:
- Các trận vòng bảng: Tại vòng bảng của các giải lớn, mục tiêu là tích lũy điểm số. Một trận hòa sẽ mang về cho mỗi đội một điểm, và kết quả này được chấp nhận. Do đó, sẽ không có hiệp phụ trong các trận đấu này.
- Giao hữu: Các trận đấu giao hữu thường chỉ mang tính chất thử nghiệm đội hình, chiến thuật và không đặt nặng kết quả thắng thua. Vì vậy, nếu hai đội hòa nhau, cuộc chiến sẽ kết thúc ngay sau 90 phút.
- Một số giải có luật riêng: Có những giải đấu, đặc biệt là ở cấp độ trẻ hoặc một số cúp quốc gia, áp dụng luật sút luân lưu ngay sau 90 phút để tiết kiệm thể lực cho cầu thủ. Ví dụ, Siêu cúp Anh (Community Shield) sẽ tiến thẳng đến loạt sút luân lưu nếu hai đội hòa nhau trong thời gian thi đấu chính thức.
Các trường hợp trên sẽ không áp dụng hiệp phụ
Luật thi đấu trong hiệp phụ
Luật thi đấu trong hiệp phụ về cơ bản không khác biệt so với 90 phút chính thức. Tuy nhiên, có một số quy định riêng biệt mà các đội bóng và người hâm mộ cần nắm rõ, đặc biệt là các luật bàn thắng hay quyền thay người.
Thời gian thi đấu và nghỉ giải lao
Một cuộc chiến có hiệp phụ sẽ kéo dài thêm 30 phút, được chia thành hai hiệp, mỗi hiệp 15 phút. Sau khi hiệp phụ thứ nhất kết thúc, hai đội sẽ đổi sân và thi đấu ngay lập tức mà không có thời gian nghỉ giữa hai hiệp. Điều này nhằm duy trì nhịp độ trận đấu, tránh làm giảm sự tập trung của các cầu thủ. Thời gian bù giờ cũng có thể được áp dụng cho mỗi hiệp phụ, tương tự như trong hai hiệp chính.
Các luật về bàn thắng
Trong lịch sử bóng đá, đã có nhiều luật lệ khác nhau về bàn thắng trong hiệp phụ được áp dụng thử nghiệm. Mỗi luật đều có những ưu và nhược điểm riêng, tạo ra những ảnh hưởng khác nhau đến cục diện trận đấu.
Luật Bàn thắng vàng quy định rằng đội nào ghi bàn thắng trước trong hiệp phụ sẽ ngay lập tức giành chiến thắng rồi trận đấu kết thúc. Luật này được FIFA áp dụng lần đầu tại giải Vô địch trẻ Thế giới năm 1993 và sau đó được sử dụng tại các giải lớn như Euro 1996, World Cup 1998, Euro 2000 hay World Cup 2002.
Mục đích của luật này là khuyến khích các đội chơi tấn công, phân bại nhanh chóng. Tuy nhiên, trên thực tế, nó lại thường gây ra tác dụng ngược, khiến các đội chơi phòng ngự tiêu cực hơn vì sợ thủng lưới. Sau World Cup 2002, FIFA đã quyết định loại bỏ luật này.
Sau khi Bàn thắng vàng bị bãi bỏ, UEFA đã giới thiệu luật Bàn thắng bạc. Theo luật này, nếu một đội ghi bàn trong hiệp phụ thứ nhất, cuộc chiến sẽ không kết thúc ngay lập tức mà tiếp tục diễn ra cho đến hết hiệp phụ đó.
Nếu sau khi kết thúc hiệp phụ thứ nhất, đội đó vẫn duy trì được lợi thế dẫn bàn thì họ sẽ giành chiến thắng chung cuộc. Nếu tỷ số vẫn hòa, hai đội sẽ tiếp tục thi đấu hiệp phụ thứ hai. Luật này được áp dụng tại Euro 2004 nhưng cũng không tồn tại được lâu và bị loại bỏ sau đó.
Hiện nay, luật chơi hiệp phụ đã quay trở lại với thể thức truyền thống. Hai đội sẽ thi đấu trọn vẹn 30 phút, bất kể có bao nhiêu bàn thắng được ghi. Đội nào có tổng tỷ số cao hơn sau khi 120 phút kết thúc (bao gồm cả 90 phút chính thức và 30 phút hiệp phụ) sẽ là đội giành chiến thắng. Nếu sau 120 phút tỷ số vẫn hòa, hai đội sẽ phải bước vào loạt sút luân lưu để phân định thắng thua.
Nếu đội nào dẫn trước khi kết thúc hiệp phụ thì sẽ thắng cuộc
Quyền thay người
Theo luật cũ, mỗi đội chỉ có 3 quyền thay người trong suốt 90 phút thi đấu chính thức. Tuy nhiên, để đối phó với sự bào mòn thể lực của các cầu thủ khi phải chơi thêm 30 phút, Liên đoàn Bóng đá Quốc tế (IFAB) đã đưa ra những thay đổi quan trọng.
Kể từ mùa giải 2016-2017, các giải thuộc hệ thống của FIFA với UEFA đã cho phép các đội có thêm quyền thay người thứ tư trong hiệp phụ. Gần đây, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và lịch thi đấu dày đặc, luật thay 5 người trong 90 phút đã được áp dụng rộng rãi.
Cùng với đó, các đội được phép sử dụng thêm một quyền thay người thứ sáu nếu cuộc chiến phải bước vào hiệp phụ. Những thay đổi này nhằm bảo vệ sức khỏe cầu thủ và cho phép các huấn luyện viên có thêm những điều chỉnh chiến thuật quan trọng trong giai đoạn quyết định của trận đấu.
Ảnh hưởng của hiệp phụ đến trận đấu
Hiệp phụ không chỉ đơn thuần là 30 phút thi đấu thêm mà nó còn tác động rất lớn đến nhiều khía cạnh của trận, từ thể chất, tâm lý của cầu thủ đến chiến thuật của huấn luyện viên.
Về thể lực
Đây là yếu tố bị ảnh hưởng rõ rệt nhất. Sau 90 phút cày ải, việc phải thi đấu thêm 30 phút với cường độ cao là một thử thách cực đại đối với thể lực của các cầu thủ. Những cầu thủ đã kiệt sức có thể trở thành mắt xích yếu trong hệ thống phòng ngự hoặc không còn đủ sức để tạo ra những pha đột phá trên hàng công.
Các trường hợp bị chuột rút, chấn thương cơ cũng xảy ra thường xuyên hơn trong hiệp phụ. Đội bóng nào có nền tảng thể lực tốt hơn và lực lượng dự bị chất lượng hơn thường sẽ chiếm được ưu thế lớn.
Các cầu thủ sẽ bị xuống thể lực rất nhanh khi vào hiệp phụ
Về tâm lý
Hiệp phụ là một cuộc đấu trí căng thẳng. Áp lực tâm lý đè nặng lên vai các cầu thủ, đặc biệt là ở những trận chung kết. Một sai lầm nhỏ cũng có thể phải trả giá bằng cả trận. Ngược lại, một khoảnh khắc lóe sáng cá nhân có thể định đoạt số phận của cả một tập thể. Yếu tố tâm lý vững vàng, sự tập trung và bản lĩnh của các cầu thủ là chìa khóa để vượt qua giai đoạn khó khăn này.
Về chiến thuật
Huấn luyện viên đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong hiệp phụ. Việc sử dụng các quyền thay người một cách hợp lý có thể tạo ra sự khác biệt. Đưa vào sân những cầu thủ có tốc độ, sức mạnh hoặc khả năng tạo đột biến có thể thay đổi hoàn toàn cục diện.
Các HLV cũng phải đưa ra quyết định khó khăn: liệu có nên mạo hiểm tấn công để kết thúc trận đấu trong 120 phút hay chơi an toàn, phòng ngự chặt chẽ để kéo trận đấu vào loạt sút luân lưu. Sự điều chỉnh chiến thuật linh hoạt và khả năng đọc trận đấu của HLV sẽ được thể hiện rõ nhất trong giai đoạn này.
Thông thường, các đội bóng sẽ ưu tiên phòng ngự khi đá hiệp phụ
>>>Xem thêm: Fernandes & sứ mệnh người dẫn đường
Lời kết
Tin tức về hiệp phụ là một phần quan trọng, tạo nên sự kịch tính cùng những cảm xúc khó quên trong bóng đá nói riêng và các môn thể thao nói chung. Nó không chỉ là bài kiểm tra về thể lực mà còn là cuộc đọ sức về ý chí, bản lĩnh, trí tuệ chiến thuật.
